Οι Godspeed You! Black Emperor δεν είναι ένα συνηθισμένο συγκρότημα, αλλά ένα από εκείνα που θα μπορούσαν να σου αλλάξουν τη ζωή. Και, ενδεχομένως, όχι μόνο τη μουσική πλευρά της. Αν, μάλιστα, προσπαθήσετε να βρείτε το γιατί, υπάρχει μια εύκολη, αλλά μάλλον δυσνόητη, απάντηση και αρκετές ακόμα που δρουν αθροιστικά.
Η εύκολη απάντηση είναι «θα μπορούσαν να σου αλλάξουν τη ζωή, επειδή αυτό δεν πέρασε καν από το μυαλό τους». Ευφυολόγημα; Μη βιαστείτε να το πείτε. Για σκεφτείτε το λίγο. Αλήθεια, υπάρχουν πολλοί γνωστοί μουσικοί, που μιλούν μόνο με τους στίχους τους, σα να ρίχνουν μηνύματα σε μπουκάλια στον ωκεανό, χωρίς να μπαίνουν στον πειρασμό να τα «περάσουν» με τον προκλητικά δημοσιοποιημένο τρόπο ζωής τους, με τα γραφόμενά τους σε μέσα (αντι)κοινωνικής δικτύωσης ή με τις συνεντεύξεις τους; Δε λέω, ο πειρασμός είναι μεγάλος. Θέλει ειδική διαχείριση το ότι βλέπεις και ακούς χιλιάδες κόσμου, σε διάφορα μέρη της γης, να τραγουδούν τα τραγούδια σου, να αναγνωρίζουν το πρόσωπό σου ή να επιθυμούν μια στιγμή μαζί σου. Με άλλα λόγια, μιλάμε για όλα αυτά που δεν επεδίωξαν ποτέ οι Godspeed You! Black Emperor και που (εδώ είναι το σημαντικό) προσπάθησαν εξαρχής να αποφύγουν. Θυμηθείτε πώς ξεκίνησαν. Πόσο ψάχναμε αρχικά τα ονοματεπώνυμά τους ή ακόμα μια φωτογραφία τους. Πόσες συνεντεύξεις έδιναν, πόσα μπορούσες να μάθεις για την προσωπική τους ζωή ή σε πόσα («τυχαία») σκάνδαλα βρέθηκαν μπλεγμένοι. Πιστεύω πως τώρα αρχίζω να γίνομαι σαφέστερος. Δε θα μακρυγορήσω άλλο επ’ αυτού.
Οι άλλες απαντήσεις έχουν να κάνουν (και) με το καθαρά μουσικό κομμάτι της προσωπικότητας και δράσης τους, εξαιτίας του οποίου απέκτησαν απολύτως δικαιολογημένα μεγάλη απήχηση. Χωρίς καμία υπερβολή, οι GY!BE είναι το πιο επιδραστικό συγκρότημα ή, καλύτερα, κολεκτίβα, για ένα μεγάλο τμήμα της σύγχρονης μουσικής από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 και εντεύθεν. Ανάμεσα στα πολλά επιχειρήματα - απαντήσεις που μπορούν να υποστηρίξουν την άποψη αυτή, επιλέγω να αναφερθώ σύντομα σε δύο: στο αξεπέραστο F♯ A♯ ∞ και στα live τους.
F♯ A♯ ∞ (1997)
Στο συγκεκριμένο τμήμα, θα μπορούσα να γράψω απλώς τους «στίχους» του Dead Flag Blues και να έχω πει τα πάντα. Από ευγένεια όμως, επιλέγω να συνεχίσω, προσπαθώντας να μην κάνω μεγάλη ζημιά και παραθέτοντας τους στίχους στο τέλος. Το ντεμπούτο αυτό άλμπουμ των Καναδών GY!BE, που σχηματίστηκαν το 1994 από τους Efrim Menuck, Mike Moya, Mauro Pezzente και πήραν το όνομά τους από ένα Ιαπωνικό ντοκιμαντέρ του 1976. Αυτό κυκλοφόρησε αρχικά από την εταιρεία Constellation και προωθήθηκε κυρίως με βάση την παλιά συνταγή του «word of mouth». Δέκα μήνες αργότερα η Kranky παρέδωσε στην κυκλοφορία μια πλουσιότερη εκδοχή του. Ο τίτλος προφέρεται "F-sharp, A-sharp, Infinity". Τα πρώτα πεντακόσια αντίτυπα είναι συλλεκτικά, διότι είναι χειροποίητα και έχουν κολλημένες φωτογραφίες, ζωγραφιές και σχέδια των μελών του γκρουπ. Η δε αρχική απουσία από το δίσκο των τίτλων των συνθέσεων και εικόνας των μελών, συνδυαζόμενη με τα πιστεύω και την (τουλάχιστον αρχική) επιφυλακτική στάση τους απέναντι στον τύπο, συνέτεινε στο να δημιουργηθεί ένας μύθος γύρω από το όνομά τους. Οι διθυραμβικές κριτικές που απέσπασε το άλμπουμ, του προσέδωσαν τα επίθετα «εσχατολογικό» και «Αποκαλυπτικό», ενώ ο σκηνοθέτης Danny Boyle, που δήλωσε γοητευμένος από τη μουσική του, αποκάλυψε πως το είχε στον νου του κατά την κινηματογράφηση του "28 Days Later". Χαρακτηριστική του ύφους του δίσκου είναι η χρήση του βιολιού, του τσέλο, της γκάιντας και της slide κιθάρας, που πρώτη φορά ακούστηκε τόσο επιβλητική και ανατριχιαστική.
Το "F♯ A♯ ∞" είναι ο τελευταίος μέχρι τον επόμενο σημαντικός δίσκος της μουσικής. Κάθε πόσο έχουμε την ευκαιρία να ακούμε κάτι το αληθινό, το ανατρεπτικό, κάτι που πήγε τη μουσική λίγο παραπέρα, κάτι που έχει πραγματικό λόγο ύπαρξης; Ε, λοιπόν, αυτό το άλμπουμ έχει τα πάντα. Μην πέσετε στην «παγίδα» του τίτλου “post-rock”. Τέτοιες ονομασίες αποσκοπούν αποκλειστικά στο να ανανεώσουν κατά καιρούς το ενδιαφέρον του μουσικόφιλου κοινού και να δώσουν συγκεκριμένη ταυτότητα ή αίγλη στις κυκλοφορίες. Συχνά όμως είναι τελείως ανέμπνευστες και απολύτως αποπροσανατολιστικές. Άκου “post-rock”... σαν να λέμε “after-funk” ή “before-punk”! Δεν είμαστε καλά... Και μόλις εμφανιστεί ένα «νέο είδος», να ’σου και ξεπετάγονται δεκάδες συγκροτήματα που ανήκαν σε αυτό, χωρίς καν να το ξέρουν ή να το επιθυμούν. Λοιπόν: ο δίσκος αυτός δεν είναι “post-rock”. Δεν είναι απολύτως τίποτα και ταυτόχρονα είναι τα πάντα. Έχει δύναμη, έχει αλήθεια, έχει επανάσταση και, κυρίως, έχει ελπίδα για λύτρωση. Δηλαδή, έχει ό,τι λείπει από την τέχνη σήμερα: κάθαρση. Δείτε πόσο επιδραστικός αποδείχτηκε στα χρόνια που ακολούθησαν και θα συνειδητοποιήσετε την αξία του. Έναν τέτοιο δίσκο δεν μπορείς απλά να τον ακούσεις, αλλά υποχρεωτικά τον ζεις. Μπαίνεις μέσα του. Ακούς τη φωνή του σαλού αφηγητή, ανακαλύπτοντας πως λέει ενδεχομένως αρκετά από αυτά που θα ήθελες εσύ να πεις. Βιώνεις πως η αλλαγή (που κάποιοι βάφτισαν «επανάσταση») αρχίζει από μέσα σου και μαθαίνεις να μετουσιώνεις την οργή σου σε αγάπη. Το άλμπουμ αυτό είναι φτιαγμένο για να απογειώνεται τόσο από την στούντιο ηχογράφηση, όσο και σε ζωντανές εμφανίσεις. Από τους πρώτους κιόλας ήχους του Dead Flag Blues η μουσική μπαίνει μέσα σου, με σκοπό να μη βγει ποτέ. Και το πετυχαίνει!
The Dead Flag Blues (Intro)
The car is on fire, and there's no driver at the wheel
And the sewers are all muddied with a thousand lonely suicides
And a dark wind blows
The government is corrupt
And we're on so many drugs
With the radio on and the curtains drawn
We're trapped in the belly of this horrible machine
And the machine is bleeding to death
The sun has fallen down
And the billboards are all leering
And the flags are all dead at the top of their poles
It went like this:
The buildings tumbled in on themselves
Mothers clutching babies
Picked through the rubble
And pulled out their hair
The skyline was beautiful on fire
All twisted metal stretching upwards
Everything washed in a thin orange haze
I said, "Kiss me, you're beautiful -
These are truly the last days"
You grabbed my hand
And we fell into it
Like a daydream
Or a fever
We woke up one morning and fell a little further down
For sure it's the valley of death
I open up my wallet
And it's full of blood
Live
Κάθε ζωντανή εμφάνιση των GY!BE είναι ιδιαίτερο γεγονός. Φυσικά, δε μπορεί πλέον να σε σοκάρει (κυριολεκτικά), όπως η πρώτη φορά που τους είδες να παίζουν. Κι αυτό όχι λόγω εγγενών αδυναμιών, αλλά απλά επειδή γνωρίζεις τι σε περιμένει.
Θυμάμαι ακόμα την αγωνία μέχρι να μπω στην πρώτη sold out συναυλία τους στην Αθήνα. Βλέπετε, δεν περίμενα με τίποτα να ενδιαφέρεται τόσο πολύς κόσμος. Αλήθεια, πού τους ήξεραν τόσοι, μα τόσοι, πολλοί; Αν θυμάμαι καλά, τους πρωτοάκουσα ένα μεσημέρι στο αυτοκίνητο, καθώς επέστρεφα από τη δουλειά, στην εκπομπή του Θανάση Μήνα. Η αίσθηση ήταν μοναδική: ο κόσμος έμοιαζε σταματημένος. Είδα αρκετές φορές να παίζουν ζωντανά τόσο οι ίδιοι, όσο και συγκροτήματα στα οποία έπαιζαν μέλη τους (σκόπιμα δε θα ήθελα να τα αποκαλέσω side projects). Το live τους δεν ήταν μόνο διαφορετικό, αλλά μια μυσταγωγική εμπειρία. Ανατριχίλα. Ο ήχος δε σου άφηνε περιθώρια χαλάρωσης, αλλά σε συνέπαιρνε από τις πρώτες κιόλας νότες. Μπορώ με βεβαιότητα να πω ότι στις συναυλίες των GY!BE δε βλέπεις εύκολα τους κλασικούς τύπους που έρχονται μόνο για να τα πουν και, αν βγει ολόγιωμο φεγγάρι μέσα στην αίθουσα, να ακούσουν και λιγάκι μουσική από εκείνους τους τύπους που ενοχλούν επίμονα τη συζήτησή τους. Όχι πως δεν έρχονται, αλλά, στη συγκεκριμένη περίπτωση δε μπορούν να το κάνουν.
Θυμάμαι πόσο υπέροχο ήταν το να ακούς την αναγωγική μουσική τους και να μη μπορείς να πεις με βεβαιότητα πόσοι ακριβώς από αυτούς βρίσκονται πάνω στη σκηνή. Τα φώτα ήταν ελάχιστα και μόνο μπροστά, ενώ τα πρόσωπα όλων έβλεπαν προς τα κάτω. Στο πέρασμα του χρόνου υπήρξαν κάποιες διαφοροποιήσεις στις ζωντανές τους εμφανίσεις, αλλά η βασική ιδέα παρέμεινε η ίδια, τουλάχιστον όσες φορές τους είδα προσωπικά. Μη μείνετε όμως πολύ στην εικόνα. Η μουσική αυτή καθεαυτή μετράει και εκεί κρύβεται όλη η «μαγεία», που όλο και πιο σπάνια βιώνει κανείς καθώς περνούν τα χρόνια.
Κείμενο: Τάκης Κρεμμυδιώτης
Οι φωτογραφίες προέρχονται από τη συναυλία των Godspeed You! Black Emperor στις 18/12/2010 στο Gagarin 205 Live Music Space (αρχείο Μιχάλη Κουρή)
